муз. и сл. народные

Батыр Къарча Къарачайны башы эди,
Юйю аны къара состар ташдан эди,
Халкъы бла уллу Басханда жашай эди,
Будай, арпа, тары сюрюп ашай эди.

Къыйынлыкъда халкъын жаудан сакълай эди,
Юсюн тешип, бир кечени жатмай эди.
Ханла, бийле чабыуулда от салсала,
Сабанладан халкъы хайыр тапмай эди.       

Илипинле ишлеген эди элледе, 
Таш артып, сабан сюрдю жер-жерледе,
Къара къойну тау сыртлагъа жайгъан эди,
Кийик эчкини, кютю этип, саугъан эди.
      
Аскер жыйып, Къайтукълары келген элле,
Тау халкъ тауда жашагъанын билген элле. 
Тебиредиле суула,  жерле  бёлюнюп,
Къайтукъ аскер анда-мында кёрюнюп.

Чурум излеп Къайтыкъ улу айлана эд,
Къарча марап анга садакъ атмай эди,
Къайтукъланы залимликлерине ачыуланса,
Басхан суудан ары-бери атлай эди.
       
Бир кюн Къарча сабанлагъа атланса, 
Илипинини кёзюне аз кёрюнюп, 
«Не болду?»- деп, сора алгъа къараса,- 
Тура эди ортасында бёлюнюп.
       
Къайгъы этип къараса уа, не кёрсюн,-
Къайтукъланы Сары Асланбекни аскери
Тёбен Тардан жетип келед, юрюлюп, 
Къарчаны элин  эки  бёлюп, ийирип.
        
Ол заманда Къарча алай айтханды: 
"Мен ёллюкме сизни бла кюрешип, 
Мен бералмам, жаным саулай,
Басханда элими сизге, туура эки юлешип."

Сизден къачып тау тюбюне киргенбиз,
Энди кюрешмей бизни былайда къоюгъуз,
Аскер кюч бла хорлап алабыз десегиз,
Бир да толмаз сизни атладан жолубуз.

Къайтукъ улу Къарчаны айтхан сёзлерин
Не азчыкъ да ариу, къабыл кёрмеди.
Батыр Къарча, алай болса да, алагъа,
Не адамын, не да малын бермеди.
       
Алайда къазауат башладыла, урушуп,
Къылычланы бир-бирине тутушдуруп,
Ёшюнлени бир бирине бурушдуруп,
Зорчуланы уруп, жыгъып, къурушдуруп.

Къайтукъ аскерле ызларына къачдыла,
Сауутланы атып-атып, тас болуп,
Сауутланы Басхан элине чачдыла,
Къарча женгди, ол урушха баш болуп.

Къайтукълары Къарча бла жарашыргъа
Дагъыда кёп келечиле иелле,
Жарашмаса алай хапар берелле,
Урушургъа энтда ала сюелле.

Къарча айтды: "Угъай, энди жарашалмакъ,
Къайтукъ улуна адам жесир бералмакъ,
Алай айтып бизге келген кишини,
Къонакъ этип, къонакъ кибик кёралмакъ.

Тау элледен мен бир адам бералмам,
Къабартыдан манга келсе жюз киши.
Артыкълыкъгъа айхай да мен тёзалмам,
Сауут тута биледи бизде эркиши."

Къайтукълары келдиле бир кюн къонакъгъа,
Кёп баралла, Къарча жокъ эд элинде,
Къайтукъланы алларына, къабакъгъа
Боташ чыкъды, сауутлары белинле:

"Не керекди къабарты бийле сизге?!"
Къатукъ улу алай айтып сёлешди:
"Мал беригиз, жасакъ беригиз сиз бизге," - 
Деп, кёзю Боташны кёзю бла тюбешди.

Боташ былай айтып жууап бергенди:
"Къайтукъ улу, Къарча уугъа кетгенди,
Къарча бюгюн элде жокъду билесиз,
Элни манга аманат этгенди, кёресиз.

Къарча болмай санга жууап бералмам,
Ол сёзюнгю бир да къабыл кёралмам,
Кёпню жюйюсхан бизни бла кюрешме,
Хорларма деп бизни бла ёчешме.

Бизни къоймай, тау тюбюне жыйгъансыз,
Малларыбызны тар къулакълагъа тыйгъансыз,
Биз турабыз кече, кюнда жатмайын,
Таулагъа чачылып бир-бирибизни тапмайын."

Ала мурат этдиле уруш ачаргъа,
Батыр Боташны къыйынлыкъгъа салыргъа,
Къарча болмай, Къарчаны элин алыргъа,
Адамын сюрюп, юйюн, малын чачаргъа.

Ма алайда къазауат тебиреди той кибик,
Адамла жаталла къырылгъан къой кибик,
Къылыч урум жилтин этип чачыла,
Садакъ огъу ёшюнлеге чанчыла.

Эрттенликден кюн ортагъа уруш барды,
Анга шагъат болуп къалгъан Басхан тарды,
Къайтукъ улу онгсуз болду, кючю жетмеди,
Батыр Боташ бир жесир да бермеди.

Къарча ууда айланы тургъанлай,
Къазауатны ол тюшюнде кёргенди,
Уучулары бла терк окъуна жетген эд,
Къылычы бла кёкде оюн этген эд.

Къарча алайда кёк титирей къычырды:
"Къачма итден туугъан, керти бий эсенг,
Мынча сайын келгенинг санга болмаймыды,
Тилеп алсанг ач къарынынг тоймаймыды?

Къайтукъ улу а